7 điều cần biết và 6 việc cần làm

Viêm ruột già là một bệnh lý gặp phải lúc niêm mạc ruột già bị tổn thương với các tín hiệu thường gặp như đau bụng (có lúc đau quặn), tiêu chảy có thể kèm máu, mủ trong phân…làm cho bệnh nhân thường xuyên khó chịu. Sau đây mời các bạn cùng tìm hiểu kĩ hơn về căn bệnh này, từ đó đưa ra cách xử trí thích hợp.

1. Viêm ruột già là gì?

Viêm ruột già (ulcerative colitis – UC) là tình trạng viêm nhiễm gây tổn thương khu trú hoặc lan tỏa ở niêm mạc ruột già. Ruột già là nơi có hệ vi sinh vật phong phú. Do đó, sự tổn thương tại đây dễ gây ra các biến chứng nặng nề như: xuất huyết tiêu hóa, thủng ruột già, giãn ruột già cấp tính, ung thư ruột già…

2. Triệu chứng của bệnh viêm ruột già:

Tùy mức độ nghiêm trọng của bệnh nhưng các triệu chứng của từng bệnh nhân có thể không giống nhau. Có người trải qua thời đoạn có triệu chứng nhẹ hoặc ko có triệu chứng nào (hay còn goi là thời đoạn thuyên giảm). Hoặc các triệu chứng có thể trở lại và bùng phát nghiêm trọng (thời đoạn bùng phát).

Các triệu chứng phổ thông của UC bao gồm:

• Tiêu chảy có thể kèm theo máu, mủ trong phân.
• Đau bụng: cảm giác đau quặn thắt, giống tiếng ngựa phi trong bụng
• Mỏi mệt, sút cân.
• Nôn và buồn nôn.
• Thiếu máu.

Các triệu chứng ít phổ thông hơn bao gồm: đau nhức khớp, kích ứng mắt, phát ban…

3. Nguyên nhân gây ra viêm ruột già

Các nguyên nhân có thể gây ra viêm ruột già là:

Phản ứng thất thường của hệ thống miễn nhiễm

Viêm ruột già hiện được cho là tình trạng tự miễn nhiễm, xảy ra lúc phản ứng miễn nhiễm hoạt động quá mức và nhắm vào các tế bào khỏe mạnh. 

Phổ biến, hệ thống miễn nhiễm bảo vệ niêm mạc ruột khỏi các kháng nguyên (như vi khuẩn, virus, chất độc trong thực phẩm…) bằng cách thu hút bạch huyết cầu, đại thực bào, phát khởi quá trình viêm. Quá trình này sẽ kết thúc lúc kháng nguyên được loại trừ.

Tuy nhiên, với những bệnh nhân viêm ruột già, hệ thống miễn nhiễm có những phản ứng thất thường nhắm vào ruột già và gây viêm.

Thực phẩm, chất độc và mầm bệnh có thể gây ra phản ứng quá mức này. Trong đó, nhạy cảm với thực phẩm là một trong những thủ phạm chính. Lúc một người có phản ứng miễn nhiễm quá mức với một số loại thực phẩm, việc xúc tiếp với những thực phẩm này khiến hệ thống miễn nhiễm coi chúng như một mối dọa nạt và sản xuất ra kháng thể (hoặc globulin miễn nhiễm).

Thực tiễn cho thấy, gluten, sữa, ngô, đậu nành, các loại hạt, trứng và đồ ăn vặt là những thực phẩm dễ gây nên tình trạng trên. Nếu bạn là người nhạy cảm, việc xúc tiếp nhiều lần với những thực phẩm này dễ gây viêm ruột và các vấn đề tiêu hóa khác.

Mất thăng bằng hệ vi sinh đường ruột

Cơ chế dẫn tới viêm loét ruột già được cho là liên quan tới sự tương tác phức tạp giữa hệ thống miễn nhiễm, đường ruột và vi khuẩn đường ruột. Vi khuẩn có lợi vào vai trò bảo vệ niêm mạc ruột khỏi sự tấn công của các vi khuẩn có hại bằng cách tổng hợp và tiết ra các peptid có tính kháng khuẩn, đồng thời cạnh tranh vị trí bám dính với hại khuẩn.

Lúc diễn ra sự mất thăng bằng hệ vi sinh đường ruột, niêm mạc ruột dễ bị tổn thương, gây ra các vết loét – khởi đầu cho tình trạng viêm ruột già cũng như các bệnh viêm ruột khác.

Đồng thời, những người bị viêm ruột già có thể có nhiều vi khuẩn có đặc tính gây viêm và ít vi khuẩn có đặc tính chống viêm hơn. Nồng độ vi khuẩn khử sulfat cao khiến sản xuất hydro sulfua nhiều hơn ở bệnh nhân viêm ruột già. Chất này gây độc cho các tế bào biểu mô ruột, dẫn tới viêm loét ruột già.

Chế độ ăn ko hợp lý: nhiều đường, nhiều chất to xấu và các thực phẩm dễ gây viêm…

Cơ chế ăn uống có thể liên quan tới quá trình sinh bệnh và diễn biến của bệnh viêm ruột già thông qua tác động trực tiếp lên thân thể và tác động gián tiếp lên hệ vi sinh vật đường ruột.

•  Agus và cộng sự chỉ ra rằng cơ chế ăn nhiều chất to / nhiều đường dẫn tới rối loạn sinh vật học niêm mạc ruột, đặc trưng bởi sự tăng trưởng quá mức của vi khuẩn proteobacteria tiền viêm và giảm vi khuẩn bảo vệ niêm mạc ruột
• Ngoài ra, cơ chế ăn uống cũng có thể tác động tới hoạt động tính năng của hệ vi sinh vật đường ruột. Axetat và butyrate – một axit to chuỗi ngắn (SCFA), được sản xuất từ quá trình lên men của vi khuẩn có vai trò quan trọng trong việc duy trì tính năng của hàng rào niêm mạc và điều chỉnh tính năng miễn nhiễm.
• Hơn nữa, cơ chế ăn phương Tây có đặc điểm là ăn nhiều đường, chất to và thiếu chất xơ có liên quan tới việc giảm SCFA và tăng tính nhạy cảm với bệnh viêm ruột già trong các nghiên cứu thực nghiệm. 

 Ngoài ra, lúc bạn tiêu thụ những thực phẩm gây viêm, hệ thống miễn nhiễm của bạn sẽ phản ứng bằng cách sản xuất nhiều cytokine gây viêm và giảm sản xuất cytokine chống viêm. Những thực phẩm gây viêm có thế là đường và ngũ cốc tinh luyện, thịt nuôi tại nhà máy, cá nuôi, thực phẩm chế biến sẵn và dầu hạt tinh luyện, chất tạo ngọt nhân tạo, thịt đỏ, bơ….

Những thực phẩm này chứa hóa chất, chất to chuyển hóa và các thành phần độc hại khác có khả năng gây viêm cao, tạo thêm axit trong các mô và làm tổn thương ruột. 

Viêm ruột già có liên quan tới căng thẳng mãn tính

Điều này là do sự kết nối phức tạp giữa não và ruột. Trong điều kiện căng thẳng tâm lý, bao gồm cả thiếu ngủ, não (trục HPA) sẽ kích thích sản xuất các cytokine gây viêm. Điều này có thể làm tăng tính thấm của ruột và thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột. Các yếu tố gây căng thẳng về tâm lý cũng làm giảm lưu lượng máu tới ruột và do đó tác động tới tính trọn vẹn của hàng rào niêm mạc ruột. 

Một số loại thuốc như thuốc chống viêm, thuốc kháng sinh và thuốc tránh thai có thể làm tăng nguy cơ tăng trưởng bệnh viêm ruột già.

• Thuốc chống viêm ko steroid (NSAID) có khả năng gây kích ứng và chảy máu đường tiêu hóa, làm bệnh trầm trọng hơn.
• Sử dụng thuốc kháng sinh lâu ngày có nguy cơ mắc các bệnh viêm ruột cao hơn. Do kháng sinh xoá sổ cả vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại ở ruột, gây nên sự mất thăng bằng hệ vi sinh đường ruột.

4. Các loại viêm loét ruột già

 

Viêm loét ruột già được phân loại theo vị trí của nó. Các loại viêm loét ruột già bao gồm:

• Proctosigmoiditis: tác động tới trực tràng và phần dưới của ruột già
• Viêm ruột già bên trái: tác động tới phần bên trái của ruột già từ khi trực tràng
• Viêm ruột già: tác động tới toàn thể ruột già
• Viêm loét lỗ hậu: tình trạng viêm khu trú ở trực tràng và chảy máu trực tràng có thể là tín hiệu duy nhất của bệnh. Dạng này có xu thế nhẹ nhất.
• Viêm loét ruột già nặng cấp tính: dạng hiếm gặp tác động tới toàn thể ruột già và gây đau dữ dội, tiêu chảy nhiều, chảy máu, sốt và ko ăn được.

Xem thêm: 9 điều cần biết về viêm ruột già

5. Phân biệt viêm ruột già với hội chứng ruột kích thích

5.1. Giống nhau

Cả hai bệnh này đều được xếp vào nhóm bệnh lý tiêu hoá. Lúc mắc phải người bệnh đều gặp những triệu chứng nổi trội như sau:

• Đau bụng từ âm ỉ tới quặn thắt.
• Đầy bụng, chướng hơi, khó tiêu, nôn hoặc buồn nôn.
• Rối loạn đi ngoài: Có thể táo bón hoặc tiêu chảy, hoặc xen kẽ cả hai.
• Chuột rút, mỏi mệt

5.2. Không giống nhau

Điểm không giống nhau rõ rệt nhất ở hai nhóm bệnh trên là:

Về sự tác động

Hội chứng ruột kích thích là tình trạng rối loạn tính năng của ruột, nó ko gây nên những tổn thương thực thể ở niêm mạc ruột già, do đó, người bệnh ko có máu trong phân, nội soi ruột già ko thấy tổn thương.

Trong lúc đó, viêm ruột già tạo nên các vết loét ở ruột già, vì vậy, những người gặp phải bệnh này thường thấy máu trong phân, nội soi sẽ tìm thấy các vết loét ở niêm mạc ruột già.

Hướng điều trị

Với Hội chứng ruột kích thích: bệnh nhân hiếm lúc cần nhập viện hoặc phẫu thuật. Điều chỉnh cơ chế ăn và sinh hoạt là cách điều trị ưu tiên.

Còn Viêm ruột già có thể khiến người bệnh phải nhập viện và/hoặc cần phẫu thuật. Bệnh nhân cần thiết phải dùng thuốc liên kết với thay đổi lối sống.

Biến chứng

Viêm ruột già gây nên những tổn thương trong khoảng thời gian dài ở ruột già, có thể biến chứng thành ung thư ruột già, trong lúc hội chứng ruột kích thích ko gặp tình trạng này.

6. Chuẩn đoán bệnh viêm ruột già

Bác sỹ sẽ thực hiện các xét nghiệm không giống nhau để chuẩn đoán viêm ruột già như:

• Xét nghiệm phân: Được sử dụng để loại trừ nhiễm trùng hoặc để phát hiện chất viêm (calprotectin trong phân). 
• Xét nghiệm máu: Có thể phát hiện sự hiện diện của viêm, kháng thể thất thường, thiếu máu, hoặc thiếu hụt dinh dưỡng / vitamin. 
• Soi trực tràng: Rà soát trực tràng và 1/3 dưới của ruột già. 
• Nội soi ruột già: Rà soát toàn thể ruột già và phần cuối của ruột non.

7. Nguyên tắc điều trị

Nguyên tắc điều trị viêm ruột già là:

• Điều trị càng sớm càng tốt.
• Xác định nguyên nhân gây bệnh để lựa chọn phác đồ thích hợp.
• Duy trì cơ chế ăn uống, cơ chế làm việc và sinh hoạt thích hợp.
• Điều trị nội khoa liên kết ngoại khoa tùy trường hợp.

Điều trị nội khoa

• Kháng sinh để chống nhiễm trùng, thuốc kháng nấm, thuốc chống ký sinh trùng.
• Thuốc giảm đau và chống co thắt, thuốc điều trị tiêu chảy, chống loạn khuẩn.
• Bồi thường nước và chất điện giải là hết sức cần thiết nhằm mục tiêu ko để trụy tim mạch.

Điều trị ngoại khoa

• Phẫu thuật cắt bỏ ruột già nếu diễn biến nặng, kéo dài. Tuy nhiên, việc cắt bỏ sẽ tác động tới tính năng ruột và tâm lý của người bệnh.
• Nguyên nhân khác cần can thiệp ngoại khoa như: polyp ruột già, ung thư ruột già, …

Cơ chế ăn uống, sinh hoạt hợp lý

• Điều chỉnh cơ chế làm việc ngơi nghỉ sao cho hợp lý, vận động thể lực hằng ngày, chỉ dùng thuốc lúc thật cần thiết và theo chỉ định của lang y.
• Lúc bị táo bón: cần giảm chất to, tăng chất xơ, chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ.
• Lúc bị tiêu chảy: hạn chế ăn nhiều chất xơ để thành ruột ko bị tổn thương, ko ăn rau sống, trái cây khô, trái cây đóng hộp, nếu ăn trái cây tươi thì phải gọt bỏ vỏ, có thể ăn trái cây xay nhừ.
• Tránh chất kích thích: cà phê, sô cô la, trà, …
• Hạn chế các thành phầm từ sữa: trong sữa có đường nên rất khó tiêu và chất đạm của sữa có thể gây dị ứng, nên thay bằng sữa đậu nành.
• Hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ
• Tránh sử dụng các loại thuốc kháng viêm, giảm đau như: aspirin, ibuprofen, naproxen, voltaren, feldene… vì có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết ruột già

8. 6 việc cần làm ngay lúc mắc viêm ruột già

Các lựa chọn điều trị thông thường cho bệnh viêm loét ruột già là dùng thuốc để giảm các triệu chứng và phẫu thuật. Tuy nhiên, những phương pháp điều trị này có thể gây nên nhiều tác dụng phụ.

Các bệnh nhân viêm ruột già có thể khắc phục tình trạng của mình bằng cách thay đổi cơ chế ăn và sinh hoạt:

8.1. Tuân thủ uống thuốc theo hướng dẫn của lang y.

8.2. Lập cơ chế ăn uống hợp lý

Cơ chế ăn kiêng với bệnh nhân viêm ruột già

• Vận dụng cơ chế ăn hạn chế chất to xấu (gồm chất to bão hòa và chất to chuyển hóa) như bánh quy, bánh ngọt; thức ăn nhanh; đồ ăn làm sẵn; đồ ăn vặt như khoai tây rán, bim bim…
• Bổ sung thêm vitamin C: Loại vitamin này có thể có tác dụng bảo vệ ruột của bạn và giúp chúng lành hoặc phục hồi nhanh hơn sau lúc bùng phát. Những người ăn cơ chế giàu vitamin C có thời kì thuyên giảm UC kéo dài. Thực phẩm giàu vitamin C bao gồm mùi tây, ớt chuông, rau bina và quả mọng họ cam chanh.
• Ăn nhiều chất xơ

Bổ sung nhiều thực phẩm có tác dụng chống viêm

Vì viêm loét ruột già là một bệnh có tình trạng viêm nhiễm nên một trong những chiến lược chữa bệnh hiệu quả nhất là thực hiện cơ chế ăn uống giàu chất chống viêm. Bạn nên loại trừ các loại thực phẩm xúc tiến quá trình viêm và thay thế bằng các loại thực phẩm chữa bệnh. 

• Thực phẩm dễ gây viêm cần tránh là đường tinh luyện, thực phẩm chế biến, dầu thực vật tinh luyện, bơ, sữa động vật…
• Thực phẩm khuyên dùng là: Thực phẩm nguyên hạt, chưa qua chế biến, ưu tiên những thực phẩm hữu cơ như rau hữu cơ, cá hồi, trà xanh, gừng, nghệ, hành tỏi và chất to lành mạnh. Chất to lành mạnh được tìm thấy trong dừa, ô liu, bơ và dầu của chúng.
• Nên ăn thức ăn dễ tiêu hóa như nước hầm xương, súp và rau nấu chín. Ăn nhiều bữa nhỏ hơn để ko làm hệ tiêu hóa của bạn phải làm việc quá sức.

Khuyến khích ăn các thực phẩm giàu Anthocyanins

• Cơ chế ăn giàu anthocyanins có thể hỗ trợ điều trị bệnh viêm ruột già [7]. Anthocyanins là flavonoid tạo nên sắc tố sẫm màu trong trái cây và rau quả. Đây là chất có rất nhiều lợi ích cho sức khỏe do đặc tính chống viêm, chống vi khuẩn, bảo vệ thần kinh và điều hòa miễn nhiễm. Chúng bảo vệ ruột chống lại tình trạng viêm và tăng tính thấm ruột. Anthocyanins cũng cải thiện sức khỏe ruột già thông qua khả năng thay đổi sự trao đổi chất hệ vi sinh vật trong ruột. [8]
• 8 thực phẩm giàu Anthocyanins là: quả cherry, cải bắp tím, việt quất, nho, hành tím, đậu đỏ, cà tím, súp lơ tím…

Bổ sung axit to omega-3

 

Các nghiên cứu cho thấy dầu cá có lợi ích bảo vệ và có thể giúp chữa lành bệnh viêm loét ruột già [9]. Omega-3 axit to được tìm thấy trong các loại cá to như cá hồi, cá mòi, trứng, quả óc chó, và các loại hạt (hạt lanh, cây gai dầu, bí ngô và hạt chia). 

Xem xét: Omega-3 từ thực vật như dầu lanh chỉ chứa omega 3 chuỗi nhỏ gọi là ALA và ko có bất kỳ DHA nào. Thân thể chúng ta rất khó chuyển đổi ALA thành DHA vì vậy tốt nhất là bạn nên bổ sung từ các loại cá hoặc các loại dầu thực vật như dầu oliu, dầu hạnh nhân…

Vận dụng các phương pháp cải thiện niêm mạc ruột

Viêm ruột già liên quan tới tình trạng viêm lớp niêm mạc ruột. Để chữa lành niêm mạc đã tổn thương, chúng ta cần ưu tiên dùng các thực phẩm dạng lỏng, đồng thời hạn chế các chất kích thích có hại cho sự phục hồi niêm mạc.

• Uống sinh tố, nước ép thêm collagen: Đây là cách hữu hiệu để giảm gánh nặng cho bộ máy tiêu hóa, lúc đó niêm mạc ruột có thể tập trung vào việc chữa lành, phục hồi các vết loét. Đồng thời, Collagen chứa các axit amin, bao gồm glycine và glutamine, là những chất cần thiết để chữa lành các ổ viêm loét. 
•  Hạn chế thực phẩm kích thích như rượu, bia, thuốc lá…

8.3. Viết nhật ký thực phẩm

Tạo nhật ký thực phẩm là một cách thông minh để tìm hiểu loại thực phẩm nào tác động tới bạn. Trong vài tuần, hãy theo dõi chặt chẽ những gì bạn ăn và cảm giác của bạn trong những giờ sau đó. Ghi lại cụ thể những thực phẩm khiến bạn gặp triệu chứng như cảm giác khó chịu, đau bụng, tiêu chảy… Hãy thử loại trừ những thực phẩm đó để xem liệu các triệu chứng có cải thiện ko.

Bằng cách này, bạn có thể kiểm soát các triệu chứng nhẹ của viêm ruột già gây nên bởi các thực phẩm  nhưng bạn nhạy cảm.

8.4. Bổ sung men vi sinh (hay probiotics) cho thân thể

 

Như đã nêu ở phần nguyên nhân, sự mất thăng bằng hệ vi sinh đường ruột có thể gây nên tình trạng viêm loét ruột già. Vì vậy, việc bổ sung probiotics là vô cùng cần thiết. Chúng ta có thể bổ sung bằng cách:

• Thường xuyên ăn sữa chua, kim chi, đậu natto…
• Sử dụng các chế phẩm men vi sinh trên thị trường, ưu tiên các loại vi khuẩn như Bifidobacteria có khả năng gắn đích tại ruột già… với hàm lượng lợi khuẩn đạt chuẩn từ 10^9  CFU trong 1 liều uống.

8.5. Giảm tình trạng căng thẳng và cải thiện giấc ngủ

Căng thẳng mãn tính và thiếu ngủ có thể dẫn tới sự tăng trưởng của viêm loét ruột già và làm trầm trọng thêm các triệu chứng của tình trạng này. Để khắc phục tình trạng này, chúng ta cần:

• Ngủ đủ ít nhất 6-7 tiếng/ngày.
• Tập thể dục, thể thao thường xuyên ít nhất 30 phút/ngày để xả stress stress, tăng lên sức khỏe thể chất và ý thức.
• Tập yoga, tập dưỡng sinh để cải thiện sức khỏe.
• Ko nên uống chè hay cà phê vào buổi tối: bởi trong các loại đồ uống này chứa caffeine giúp bạn luôn tỉnh táo làm việc. Thế nhưng sử dụng chúng vào buổi tối dễ khiến bạn mất ngủ, ngủ ko ngon giấc.
• Sử dụng các loại tinh dầu như oải hương, bạc hà, bưởi… để xông phòng, điều này sẽ giúp bạn thư giãn, dễ ngủ hơn.

8.6. Lúc nào bạn cần tới lang y?

Mặc dù nhìn chung, viêm ruột già ko phải là một bệnh lí gây nguy hiểm tới tính mệnh. Tuy nhiên, bệnh có thể dẫn tới một số biến chứng rất nặng nề như ung thư ruột già, xuất huyết ruột già, thiếu máu…. Do đó, lúc phát hiện các triệu chứng của bệnh, bạn nên đi khám lang y sớm nhất có thể. Các tình huống có thể giúp bạn phát hiện bệnh gồm

• Thay đổi thói quen đi tiêu
• Đau quặn bụng
• Có máu trong phân
• Tiêu chảy kéo dài ko cải thiện với các loại thuốc thông thường
• Tiêu chảy cản trở giấc ngủ
• Sốt kéo dài ko rõ nguyên nhân 1 tới 2 ngày

Tóm lại: Viêm ruột già là bệnh lí mạn tính thường gặp gây ra nhiều phiền toái trong sinh hoạt và công việc. Nếu ko được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm tới tính mệnh. Hi vọng bài viết đã hỗ trợ cho quý độc giả những thông tin hữu ích về bệnh để phát hiện bệnh sớm hơn, hạn chế các triệu chứng và biến chứng nặng nề.

Xem thêm: Viêm ruột già nên ăn gì, kiêng gì?

Mọi cụ thể thắc mắc liên hệ HOTLINE 1900 9482 hoặc 0967 629 482.

Tham khảo nguồn